همان طور که میدانید بدن از مجموع پلیمرهایی ساخته شده است که مهمترین انها پروتئین ، اسید نوکلوئیک ، قند و لیپیدها هستند . چربی ها جز مهمترین این دسته از پلیمرها هستند و نقش های مختلف و بسیار حیاتی را در سلول های بدن انجام می دهند . در همین آغاز فرق چربی و لیپید را باید بیان کنم که چربی ها جز لیپیدها هستند که بسیاری اوقات این دو را بچه ها اشتباه در نظر می گیرند .
لیپیدها ، دسته بزرگی هستند که آنها را بیشتر از نظر خواص فیزیکی دسته بندی می کنند چون از نظر ساختمان بیوشیمیایی ساختارهای بسیار هتروژنی دارند و نمی توان ساختار یکسانی را برای آنها تعریف کرد . برای مثال سورفاکتانت کیسه های هوایی ، اسید بوتیریک کره و کلسترول هر چند از نظر شیمیایی با هم تفاوت های اساسی دارند اما هر سه آنها در گروه لیپید ها دسته بندی می شوند . به طور کلی لیپیدها را از دو نظر می توان مورد تمایز قرار داد . اول اینکه هیدروفوب هستند یعنی آب گریز هستند و در حلال های ناقطبی مانند استون ، برم ، بنزن ، اتانول و ... حل می شوند و در حلال های قطبی مانند آب یا حل نمی شوند و یا به مقدار بسیار کم حل می شوند . دوم اینکه ، بسیاری از این ترکیبات آمفی پاتیک هستند و تشکیل میسل ها را می دهند . منظور از مسیل ، ترکیباتی هستند که هم دارای بخش آب دوست و هم بخش آب گریز هستند .
لیپیدها در بدن نقش های مختلفی را بر عهده دارند و تقریبادر همه ساختارها و اندام ها یافت می شوند . شاید معروف ترین ساختار چربی ها تری گلیسیردها باشد . تری گلیسیرید ها شکل ذخیره لیپیدها در بدن هم هستند . عایق گرما و محافظت بدن در برابر سرما هم وظیفه لیپیدها است که عالی ترین شکل آن در حیواناتی است که در مناطق سردسیر زندگی می کنند و به خواب زمستانی می روند . یکی دیگر از نقشهای لیپیدها نقش در متابولیسم بدن است . لیپیدها و تری گلیسیرد ها می توانند بیشتر از چرخه گیلیکولیز قندها ،ATP تولید کنند . در چرخه بتااکسیداسیون از یک اسید چرب دو کرنه 45 ATP تولید می شود در حالی که این میزان برای مولکول گلوکز 6 کربه 38 مولکول ATP است که نشان دهنده ارزش بالای این پلیمرها در متابولیسم است .لازم به ذکر است که در کشور های پیشرفته و صنعتی حدود 40 درصد انرژی افراد جامعه از چربی ها حاصل می شود ولی این میزان در کشورهای در حال توسعه کمتر است و بیشتر انرژی جامعه کشورهای در حال توسعه (حدود 70 %) از کربوهیدرات ها بهدست میاید . نقش دیگر چربی ها در بدن شکت در ساختمان غشای سلولها است . سفالین(فسفاتیدیل اتانول آمین ) و لسیتین (فسفاتیدیل کولین) که جز فسفولیپیدها هستند مهمترین لیپیدهای ساختار غشای سلول های بدن هستند لازم به ذکر است که حدود 45 %سلولهای غشا ، لیپیدها هستند . در برخی از بافت های بدن مانند غشای سلولهای عصبی لیپید های خاصی قرار دارند که عمدتا گلیکواسفنگولیپید و مشتقات آن هستند و در انتقال امواج دپلاریزلسیون در بین سلولها عصبی نقش دارند . یکی دیگر از مهمترین وظایف چربی ها را می توان حلال بودن آنها برای ویتامین های محلول در چربی (A,D,E,K) است .لیپوپروتئین ها را هم باید جز جدانشدنی لیپیدها دانست که در انتقال لیپیدها به ویژه تری گلیسیرید و کلسترول و تنظیم آنها در بدن نقش بسیار اساسی دارند.
در مورد بیماری های و اختلالات متابولیسمی چربی ها باید بگم که بسیاری از بیماری های بدن به لیپیدها ربط دارند و در ارتباط با آنها هستند . بنابراین هر گونه تغییر در رژیم غذایی و متابولسم لیپیدها در بدن می تواند بیماری های خطرناکی را به دنبال داشته باشد .از مهمترین بیماری های مربوط به لیپیدها می توان به دیابت ملیتوس ، چاقی و آترواسکلروز اشاره کرد .
دسته بندی لیپیدها
دسته بندی لیپدها بیشتر سلیقه است و از تقسیم بندی خاصی تبعیت نمی کنند . اما می توان آنها را به صورت کلی به دو دسته زیر تعریف کرد:
- لیپید های ساده :لیپید هایی هستند که در ساختمان آنها الکل که اکثرا گلیسرول است و اسید های چرب شرکت می کنند .
- لیپید های مرکب :لیپید هایی هستند که در ساختمان آنها علاوه بر الکل و اسید چرب سایر ترکیبات مانند اسید فسفریک ، قند و... هم شرکت میکند .
- لیپیدهای مشتق شده : لیپیدهایی هایی که بیشتر پیش ساز هستند .
1 ) لیپیدهای ساده
الف )چربی ها :
- چربی ها مایع (روغن)
- چربی های جامد
ب ) موم
2 ) لیپیدهای مرکب
الف ) فسفولیپیدها :
- لسیتین (فسفاتیدیل کولین)
- سفالین (فسفاتیدیل اتانول آمین)
- فسفاتیدیل اینوزیتول
- فسفاتیدیل سرین
- فسفاتیدیل گلیسرول
- کاردیولیپین
- پلاسموژن ها
ب ) اسفنگولیپیدها
ج) گلیکولیپیدها (گلیکواسفنگولیپیدها)
- سربزوزید ها
- گانگلوزیدها
- سولفاتیدها
- لیپوپروتئین ها
3) لیپید های مشتق شده
الف ) اسید های چرب
ب ) استروئیدها
در آخر هم برای اینکه نقطه ای از نظر دوستان باقی نماند به ذکر چند نکته می پردازم :
- منظور از روغن : به چربی مایع روغن می گویند
- آسیل گلیسرول : همان گلیسیرید هستند . درواقع تری ، دی و مونو آسیل گلیسرول هم معنی تری ، دی ، مونو گلیسیرید است .
- استر : از واکنش الکل با گروه کربوکسیلیک اسید به دست میاید . الکل در لپیدها معمولا گلیسرول و یا اسفنگوزین است و گروه کربوکسیلیک هم از اسید های چرب به دست میاید و واکنش این دو باعث ایجاد پیوند استری می شود که در این حالت به آن مولکول استریفیه می گویند.
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند